مسجد آتیک علی پاشا استانبول و شهرگو
مسجد جامع آتیک علی پاشا (Gazi Atik Ali Pasha Mosque)، یکی از ساختمان‌های باستانی استانبول است که در خیابان یِنیچِریلِر در منطقه چِمبِرلیتاش قرار دارد. این مسجد امروزه فقط با حوزه علمیه و مقبره‌اش باقی مانده است که شامل یک آشپزخانه عمومی، کاروانسرا و خانه درویش می‌شود. طی قرون، مسجد جامع آتیک علی پاشا به نام‌های مختلفی از جمله صِدِفچیلَر، علی پاشای قدیمی، چِمبِرلیتاش، وِزیربانه و ساندیک جیلاش نیز شناخته شده است.
در حیاط مسجد جامع آتیک علی پاشا، چند سنگ قبر مرمری وجود دارد که به قرن هفدهم تعلق دارند. همچنین، یک مقبره دیگر نیز در این حیاط وجود دارد که اطلاعات تاریخی دقیقی درباره آن موجود نیست.
حوزه علمیه ای روبروی مسجد قرار گرفته است. این مسجد در سال ۱۴۹۶ توسط وزیر اعظم هادیم آتیک علی پاشا ساخته شد. نقشه‌ی این ساختمان به شکل تی برعکس است و گنبد آن دارای قطر دوازده و نیم متر و ارتفاع بیست و چهار متر است.
این مسجد شانزده پنجره دارد. 4 ستون که روی آن گنبد بزرگی قرار دارد و اطراف آن 4 گنبد کوچیکتر قرار دارد. محراب و منبر این مسجد از سنگ مرمر حکاکی شده است و محوطه‌ی آن از پنج گنبد و یک گلدسته بالکن دار که در سمت راست واقع شده است، تشکیل شده است.
تاریخچه مسجد آتیک علی پاشا استانبول
مسجد قاضی اتیک علی پاشا، که به نام‌های مختلفی مانند مسجد چمبرلیتاش، مسجد دیکیلیتاش یا مسجد قدیمی آتیک علی پاشا هم شناخته می‌شود، یکی از مساجد تاریخی عثمانی است که در محله چمبرلیتاش، در منطقه فاتبح استانبول واقع شده است. این مسجد در نزدیکی ورودی بازار بزرگ، ستون باستانی کنستانتین (Çemberlitaş Sütunu) و مسجد تاریخی نوروعثمانیه ساخته شده است.
ساخت این مسجد در سال ۱۴۹۶ به دستور آتیک علی پاشا، که صدراعظم سلطان بایزید دوم بود، آغاز شد و اتمام بنا در سال ۱۴۹۷ به اتمام رسید. آتیک علی پاشا به‌عنوان یک دولتمرد شایسته، یک فرمانده خوب، و یک شخص صادق، منعطف و خیرخواه شناخته می‌شد که خدمات مهمی را برای توسعه کشور ترکیه در زمان صدارت خود انجام داده است.
این مسجد با معماری زیبا و برجسته‌اش به‌عنوان یکی از نمادهای تاریخی استانبول شناخته می‌شود و گردشگران و علاقمندان به تاریخ این شهر را به خود جلب می‌کند. طراحی شگفت‌انگیز و زیبای این مسجد به‌ویژه در کنار ستون باستانی کنستانتین، جاذبه بی‌نظیری را برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.
در سال 1648، یک زمین‌لرزه شدید باعث فرو ریختن کامل گنبد مسجد شد، در حالی که تنها مناره مسجد به طور کلی آسیب جزئی دید. این حادثه مسجد را به همراه مناره‌اش به شدت تحت تأثیر قرار داد. بعداً، در سال‌های 1716 و 1766، دو زمین‌لرزه دیگر نیز موجب آسیب‌هایی به این مسجد شد. این اتفاقات باعث شد که مسجد در طول تاریخ خود چندین بار احیا و بازسازی شود. یک نکته جالب در مورد این مسجد این است که در طراحی اولیه آن، فواره‌های وضو وجود نداشته و این موضوع آن را از سایر مساجد عثمانی متمایز می‌کرده است. بعدها، مکان‌هایی برای وضو گرفتن و توالت به این مسجد اضافه شد.
مساحت مسجد حدود 21.55 در 28.13 متر مربع است. سقف آن از یک گنبد اصلی با قطر 13.30 متر و یک نیمه‌گنبد، همچنین چهار گنبد جانبی تشکیل شده است که به تقویت سقف کمک می‌کنند. مناره یکتای مسجد تنها دارای یک بالکن مناره (شرفه) است. این مناره در سال 1648 به دلیل زلزله به شدت آسیب دید و شکل اصلی خود را از دست داد. سردر مسجد با خط سامی افندی، خوشنویس معروف عصر، زینت‌بخشیده شده است و در آن نوشته شده است: «به راستی که نماز بر مؤمنان حکمی در اوقات معین مقرر شده است».
معماری مسجد آتیک علی پاشا استانبول
مسجد آتیک علی پاشا استانبول، یک نمونه برجسته از معماری عثمانی – اسلامی است که در ابعاد و زیبایی آن تمجید می‌شود. این مسجد با شبستان مربعی خود، گنبد مرکزی و نه گنبد پیرامونی، و نیم‌گنبد در سر در ورودی، طراحی شده است. همچنین دارای یک مناره است که بالکنی برای مؤذن دارد و گنبد مخروطی آن از سنگ مرمر و سنگ لاشه ساخته شده است.
در محوطه پشتی این مسجد، یک گورستان کوچک وجود دارد که مقبره‌های بزرگان در آن قرار گرفته‌اند. نمای داخلی این مسجد با استفاده از سنگ مرمر سفید و گچ زیبا تزئین شده است. تزیینات داخلی مسجد شامل زیر گنبد اصلی، گنبدهای فرعی و ستون‌هاست که بسیار زیبا و دیدنی هستند.
در داخل مسجد آتیک علی پاشا، کتیبه‌های زیبا به رنگ آبی لاجوردی و فیروزه‌ای که اسامی خلفای اربعه، اسامی مقدس، و آیات قرآنی را نشان می‌دهند، وجود دارند. همچنین مسجد دارای یک محراب با گچ‌بری‌های بی‌نظیر و منبر سنگی است. فضای شبستان اصلی این مسجد با پنجره‌های دارای شیشه‌رنگی زیبا تزیین شده است که به همراه یک بزرگ مدل عثمانی، نورپردازی داخلی شبستان را فراهم می‌کنند.