مسجد زیرک استانبول و شهرگو
مسجد زیرک استانبول (Molla Zeyrek Camii) از جمله مساجد تاریخی و برجسته این شهر است که بازدید از آن معادل با خواندن یک کتاب تاریخی از قرون گذشته است. این مسجد، از یک کلیسای باستانی شروع شده و در طول تاریخ بارها نام و نشان تغییر کرده است تا به مسجدی زیبا و معروف تبدیل شود که امروزه در دل یکی از شهرهای زیبا و مهم جهان واقع شده است.
تا سال 2019، مسجد زیرک دومین بنا مذهبی بزرگ در استانبول بعد از مسجد ایاصوفیه بود. اما در همان سال، مسجد چاملیجا به عنوان بزرگترین مسجد استانبول شناخته شد. این مسجد به عنوان یکی از مکان‌های دیدنی استانبول معروف است که با مجموعه‌ای گسترده از آرامگاه‌ها، کلیساها، مساجد و مدارس، آثار معماری بی‌نظیری از تمام دوره‌های تاریخی را در خود جای داده است.
مسجد زیرک با معماری دوره بیزانس بنایی است با یک گنبد مرکزی و 4 گنبد کوچک که دور آن قرار گرفته اند. داخل مسجد نیز مانند بسیاری از مساجد عثمانی با کتیبه‌های قرآنی و اسلامی و کاشی‌های زیبا تزیین شده است.
در نمای خارجی مسجد، می‌توانیم سبک‌های معماری رومی و باروک را مشاهده کنیم که این تلفیق در معماری نشان از مرمت‌های پی‌درپی در گذشته دارد. مسجد زیرک همچنین برخی از مقابر افراد مشهور از دوران بیزانس را در خود جای داده است.
با توجه به میراث فرهنگی و تاریخی بی‌نظیر خود، مسجد زیرک از جاذبه‌های بارز و پربازدید استانبول بوده و مکانی محبوب برای گردشگران و علاقمندان به معماری و تاریخ است.
تاریخچه مسجد زیرک استانبول
مسجد ملّا زیرک واقع در منطقه فاتیح استانبول، یکی از مساجد بارز و تاریخی این شهر است. این مسجد از دو کلیسای ارتدوکس و یک عبادتگاه کوچک ساخته شده است، و به دلیل سبک معماری منحصر به فرد خود که نمونه‌ای از سبک معماری دوران میانی بیزانس می‌باشد، شناخته شده است. تا سال 2019، مسجد ملّا زیرک به عنوان دومین بنا مذهبی بزرگ در استانبول پس از مسجد ایاصوفیه شناخته می‌شد، اما در همان سال، مسجد چاملیجا به عنوان بزرگترین مسجد استانبول معرفی شد.
این مسجد ابتدا به عنوان یک صومعه با نام "صومعه Pantokrator" شناخته می‌شد که توسط ایرنه، همسر پادشاه دوره‌ی آناتولی، در سال ۱۱۱۸ میلادی بنا گذاشته شد. پس از وفات ایرنه در سال ۱۱۲۴، کار ساخت بنای صومعه به پایان رسید، اما همسرش، امپراتور یانیس کامننوس، کار را تکمیل کرد. این مجموعه شامل کلیسا، خانه‌ای برای سالمندان، و بیمارستان بود. پس از اتمام ساخت بنای اول، ساخت کلیسای دوم در مجاورت آن آغاز شد. در سال ۱۱۳۶، امپراتور یانیس در کنار همسرش ملکه ایرنه در همین کلیسا دفن شد.
مسجد ملّا زیرک به عنوان یکی از جاذبه‌های مهم تاریخی و فرهنگی استانبول شناخته می‌شود. این مسجد با ساختار معماری چشمگیر و تاریخی خود، به عنوان یک نماد از فرهنگ و تاریخ این شهر محبوبیت فراوانی دارد و مکانی پر بازدید برای گردشگران و علاقمندان به تاریخ و معماری است.
مسجد ملّا زیرک در منطقه فاتیح استانبول، یکی از بناهای تاریخی و فرهنگی این شهر است که در طول زمان به منظور اهداف مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است. در دوره‌ای که استانبول پایتخت امپراتوری کاتولیک شرقی بود، این بنا به‌عنوان کاخ یا مهمان‌سرا مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در سال ۱۲۰۴، صومعه ملّا زیرک توسط کشیش‌های کاتولیک مصادره شد و غارت شد. بسیاری از کالاهای ارزشمند از جمله آثار هنری به کلیسای سنت مارک در ونیز منتقل شدند. همچنین، این بنا به محل نگهداری تبعیدشدگان تبدیل شد، از جمله شخصیت‌هایی مانند گنادیوس شولاریوس، آخرین امپراتور روم شرقی که مخالف وحدت کلیساهای ارتدوکس و کاتولیک بود.
پس از فتح قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳ توسط عثمانی‌ها، ساختمان صومعه به مدرسه تبدیل شد و به دستور سلطان عثمانی، به مدرسه و حوزه علمیه تبدیل شد. این مدرسه با تغییر کاربری، مکانی برای آموزش و تربیت افراد بود که پس از سال‌ها تعطیل شدن، بخشی از آن به مسجد تبدیل گردید. در حال حاضر بخش جنوبی مسجد درحال استفاده می باشد.
مسجد ملّا زیرک به دلیل وجود مجسمه‌های باروک در ساختار معماری و بازسازی‌های خوبی که در قرن هجدهم و سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰ انجام شد، در سال ۱۹۸۶ توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شد. در این مسجد مقبره افراد مشهور از جمله پادشاهان، کشیشان، ملکه ها قرار دارد مسجد زیرک استانبول نیز تلفیقی از فضای مسجد، کلیسا، مدرسه است که آثار معماری از همه دوره‌های تاریخی را در خود جای داده است.
معماری مسجد زیرک استانبول
مسجد زیرک استانبول، یکی از بناهای تاریخی و فرهنگی این شهر است که معماری آن به معماری بیزانسی (روم شرقی) تعلق دارد. این بنا از سه کلیسا تشکیل‌شده است که بعدها توسط معمار حسین آقا، یکی از این سالن‌ها به مسجد تبدیل شد. معماری این مسجد بسیار زیبا و منحصربه‌فرد است و با جزئیات بسیار دقیق و زیبا طراحی شده است.
بنای مسجد دارای یک گنبد مرکزی و گنبدهای کوچک پیرامونی است که گنبد اصلی بر روی ستون‌هایی قرارگرفته است که بار اصلی ساختمان را تحمل می‌کنند. متریال اصلی ساختمان از آجر ساخته شده است و ساختمان به رنگ سرخ‌رنگی است. این رنگ به‌عنوان یکی از ویژگی‌های بارز معماری بیزانسی شناخته می‌شود. ساختمان توسط چند پنجره‌های مشبک سفیدرنگ زیبا تزیین‌شده است که نور طبیعی را به داخل فضا می‌رسانند.
در مسجد زیرک، تنها یک مناره اجری با کلاهک مخروطی و بالکن موذن وجود دارد که از زیبایی و شکوه معماری آن نشان می‌دهد. داخل مسجد نیز مانند تمام مساجد عثمانی با کتیبه‌های قرآنی و اسلامی و کاشی‌های زیبا مزین شده است که زیبایی و تاریخی بیشتری به این فضا می‌بخشد.
نمای خارجی مسجد بیشتر سبک معماری رومی و باروک را به تصویر می‌کشد. این تلفیق در معماری از مرمت‌های پی‌درپی در گذشته ناشی شده است که نشان‌دهنده تاریخچه و زمینه‌های مختلفی از تاریخ و فرهنگ این بناست. به طور کلی، مسجد زیرک استانبول با معماری خاص و جزئیات زیبا، یکی از جواهرات فرهنگی و تاریخی این شهر محسوب می‌شود.