تاریخچه مسجد کلیچ علی پاشا
کلیچ علی پاشا، که پیش از اسلام فقیری در روستای کالابریا در ایتالیا بود، از پدری ماهی‌گیر به دنیا آمد. او بعدها به اسلام گروید و نام خود را به علی تغییر داد. پس از آن به کار دریانوردی پرداخت و در سال ۱۵۴۱ به استانبول آمد و در یک کارگاه کشتی‌سازی مشغول به کار گردید. پس از آن در جنگ‌های دریایی دولت عثمانی شرکت کرد و به علت شجاعت و کاردانی که از خود نشان داد، به عنوان فرمانده نیروی دریایی منصوب شد.
کلیچ علی پاشا به دلیل علاقه به دریا و دریانوردی، تصمیم به احداث مسجدی و مدرسه و حمام برای خیریه عمومی گرفت. او به دلیل این علاقه، مکانی که سکوی رو به دریا داشت، برای ساخت مسجد انتخاب کرد تا منظره‌ای زیبا از دریا از مسجد قابل رویت باشد. مقبره کلیچ علی پاشا نیز در همین مجموعه قرار دارد.
اهمیت مسجد کلیچ علی پاشا از آن جهت است که تنها مسجد تاریخی است که سند طرح آن باقی مانده است. معمار سنان در طراحی این مسجد از مسجد ایاصوفیه الهام گرفته است. این طرح هم اکنون در موزه نگهداری می‌شود و نشان‌دهنده سلیقه و روش معمار سینان برای سازه‌هایی است که ساخته است.
معماری مسجد کلیچ علی پاشا
مسجد کلیچ علی پاشا، با موقعیت جغرافیایی خاص خود در منطقه توپخانه استانبول، یکی از منحصر به فرد‌ترین و متفاوت‌ترین مساجد این شهر است. در مقایسه با اغلب مساجد استانبول که در بافت قدیمی شهر واقع شده‌اند، این مسجد با ساختاری جدیدتر و متمایزتر به چشم می‌خورد. در زمان ساخت این مسجد، احتمالاً نوآوری و پیشروی در معماری، به ویژه در احاطه بر روی آب دریا و ساخت بر روی دماغه، مورد توجه قرار گرفته است.
این مسجد به‌عنوان یک مجموعه جامع ساخته شده است که علاوه بر مسجد، شامل مدرسه، حمام، و مقبره نیز می‌شود. مسجد در این مجموعه، نقش محوری را ایفا می‌کند و با سبک معماری عثمانی خود، بینظیر است. گنبد مرکزی مسجد، که توسط گنبدهای کوچکتر احاطه شده است، به آن زیبایی و شکوه ویژه‌ای بخشیده است.
ساختمان مسجد کلیچ علی پاشا دارای یک گلدسته است که جایگاه اذان‌گو نیز بر روی آن در نظر گرفته شده است. متأسفانه، برخی قسمت‌های مسجد در طول زمان به‌خصوص به دلیل طرح توسعه شهری و ساختارهای اطراف مسجد از بین رفته است.
در فضای داخلی مسجد کلیچ علی پاشا، زیبایی و دلنشینی به چشم می‌خورد. از سنگ مرمر سفید برای این فضا استفاده شده که به‌ویژه با محراب و منبر سنگی سفید رنگ، احساس معنوی و ویژه‌ای به فضا می‌بخشد. سقف منقش با کتیبه‌های قرآنی و چلچراغ‌های معماری عثمانی، زیبایی را در مسجد به ارمغان می‌آورد. همچنین، تعداد زیادی از پنجره‌ها با ساخت لانه زنبوری طراحی شده‌اند که زیبایی را تأمین کرده و نور طبیعی را به داخل مسجد فراهم می‌کنند.
در محوطه حیاط، امکاناتی همچون وضوخانه و سقاخانه نیز وجود دارد. همچنین، یک فانوس دریایی از قرن شانزدهم نیز در روشنایی مسجد استفاده شده است که اکنون به عنوان یکی از نمونه‌های موزه‌ای نگهداری می‌شود. مقبره کلیچ علی پاشا نیز در ضلع رو به دریا این مسجد قرار دارد و با یک سنگ هشت‌ضلعی زینت‌پذیر شده است.
به‌طور کلی، مسجد کلیچ علی پاشا با معماری منحصر به فرد، جاذبه‌های فراوانی را برای بازدیدکنندگان ایجاد کرده است و نمایانگر زیبایی‌های فراوان فرهنگ و تاریخ شهر استانبول میباشد.