مسجد سانجاکلار استانبول و شهرگو
معماری مساجدها به عنوان نمادهایی از شکوه و عظمت همواره مورد توجه و تحسین بوده است. این بناها، علاوه بر کارکرد اصلی خود که فضایی برای انجام عبادات مسلمانان فراهم می‌آورند، به جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی جهانی تبدیل شده‌اند. با توجه به تنوع فرهنگی و جغرافیایی مختلف، معماری مساجدها در سراسر جهان بسیار متنوع است. از آسیا تا اروپا و آفریقا، هر کشور و منطقه‌ای سبک و شیوه‌های خاص خود را در ساخت مساجدها دارد.
یکی از مساجدهایی که در سال ۲۰۱۲ در استانبول ترکیه ساخته شده است، مسجد سانجاکلار (Sancaklar Camii) است. این مسجد با سبک معماری مدرن خود و توسط معمار مشهور ترک به نام "امره آرولات" طراحی و ساخته شده است و به جایزه ساختمان مذهبی سال ۲۰۱۵ دست یافته است.
معمار این مسجد به جای ساخت فضاهای پرزرق و باشکوه، به دنبال معماری غیرمعمولی بوده است که باعث جلب توجه بسیاری شده است. در این بنا که مساحتی حدود ۷۰۰ متر مربع دارد، از موادی مانند سنگ خاکستری و بتن استفاده شده است. ساختار پیچیده و نامنظم این بنا باعث شده که تنها سقف سنگی و یک مناره بلند از بیرون قابل مشاهده باشند. مناره این مسجد به شکل مستطیلی طراحی شده و از زیر زمین به بیرون آمده است.
از لحاظ طراحی داخلی، این مسجد دارای فضاهای بسیار مدرن و غیرمعمول است. قطعات سنگی شیب‌دار داخل زمین، ردیف‌های بلند و خاکی را ایجاد کرده و به سمت پایین مسجد هدایت می‌کنند. در طراحی داخلی، از پارتیشن‌ها و دیوارهای بتنی استفاده شده است که به دیگر جلوه‌های معماری این مسجد اضافه می‌کنند.
در کل، مسجد سانجاکلار با طراحی خاص و غیرمعمول خود، نمای جدیدی از معماری مساجد را به نمایش گذاشته است که به عنوان یکی از جاذبه‌های فرهنگی و معماری استانبول و جهان شناخته می‌شود.
در مسجد سانجاکلار، طراحی فضای داخلی به شکلی بسیار مدرن و غیرمعمول انجام شده است. این فضا در سطحی پایین‌تر از زمین قرار دارد و از قطعات سنگی شیب‌داری استفاده شده است که ردیف‌های بلند و خاکی را ایجاد کرده و به سمت ساختمان پایین می‌روند. این طراحی منحصر به فرد باعث می‌شود که نمازگزاران حس کنند که به سمت عمق زمین در حال نزدیک شدن هستند، که این احساس را با ورود به فضای مسجد تقویت می‌کند.
در این مسجد، از پارتیشن‌های بتنی، دیوارهای سنگی و پله‌های سنگی نیز استفاده شده است. سنگ‌های پله‌ها در میان استخر آب کم عمق به ورودی منتهی می‌شوند که این انتقال از عنصر آب به داخل فضا، یک حس آرامش و طراوت را برای نمازگزاران به ارمغان می‌آورد.
در ساختار داخلی این مسجد، یک سالن نمازخانه بتنی بزرگ که مرکز ساختمان را تشکیل می‌دهد، قرار دارد. همچنین، فضاهای کمکی مانند یک سالن ورزشی، اتاق نگه‌داری کفش و حمام در اطراف حاشیه آن چیده شده است که به نیازهای نمازگزاران پاسخ می‌دهد.
در مسجد سانجاکلار، مردان و زنان هنگام نماز با استفاده از یک پرده سیاه در سالن مسجد از هم جدا می‌شوند. این تفکیک با استفاده از صفحه سوراخ شده امکان ارتباط چشمی با منبر را فراهم می‌آورد، در عین حفظ حریم خصوصی زنان.
با توجه به این تمامیت در طراحی و دکوراسیون داخلی، معمار مسجد تلاش کرده است تا یک فضای ساده مانند غار را به وجود آورده و آن را به یک مکانی نمایشی و هیجان‌انگیز برای دعا و ارتباط تنهای نمازگزار با خدا تبدیل کند.
سادگی بزرگترین ویژگی مسجد سانجاکلار
آقای امره آرولات، معمار برجسته‌ای که به طراحی و ساخت مسجد سانجاکلار پرداخت و در نتیجه، برنده جایزه بین‌المللی ریبا ۲۰۱۸ شد، اثر خود را به عنوان یک مثال برتر از معماری مدرن و غیرمتعارف در مساجد، پاک توصیف می‌کند. او تاکید دارد که سانجاکلار، اولین پروژه مسجد او بوده و سه سال طول کشید تا ایده‌ها و مفاهیم اولیه‌ای که در ذهنش شکل گرفته بودند، به مرحله ساخت برسند.
در ساختار این مسجد، هیچ تزیین اضافه‌ای وجود ندارد و تمرکز بیشتر بر روی معماری فضایی آن است. این سادگی و عدم استفاده از تزیینات گرانقیمت، با ارزش و لوکس به یک اصل اساسی و ذاتی در معماری مسجد تبدیل شده است. آقای آرولات این نقطه را تاکید می‌کند که این سادگی در معماری، با روح و هسته اصلی فلسفه اسلام که همان فروتنی و سادگی است، هماهنگی دارد. وی معتقد است که استفاده از زیبایی‌های معماری ساده و بدون زرق و برق، می‌تواند تجربه‌ی معنوی و روحانی نمازگزاران را تقویت کند و از ایجاد هرگونه اختلال در ارتباط آن‌ها با خدا جلوگیری کند.
در نتیجه، این مسجد از هرگونه رنگ و زرق و برق عاری است و تا حد امکان، به دنبال حفظ اصالت و روح اسلامی و فروتنی است. این نوع طراحی و معماری، باعث می‌شود که نمازگزاران احساس کنند در محیطی پاک و معنوی قرار دارند و این امر به تمرکز بیشتر آن‌ها بر نماز و ارتباط با خدا کمک می‌کند.
دیگر ویژگی های مسجد سنجاکلار استانبول
مسجد سانجاکلار در استانبول یکی از ساختمان‌های عبادی با ویژگی‌های منحصر به فرد است که در بسیاری از جوانب معماری و اجتماعی به توجه جلب کرده است.
- ساخته شده در زیر زمین و ادغام با محیط طبیعی: این مسجد یک سازه زیرزمینی است که به خوبی با محیط اطراف ادغام شده است. طراحی معماری این مسجد، محل عبادت را با پارچه اطراف هماهنگ کرده و یک تعامل زیبا با محیط طبیعی ایجاد کرده است.
- برنده جایزه برای معماری ساده و مدرن: طراحی ساده و مدرن این مسجد، آن را به یک اثر هنری برجسته در عرصه معماری تبدیل کرده است. این رویکرد طراحی منجر به دریافت جوایز معماری بین‌المللی بسیاری شده و به شهرت این مسجد کمک کرده است.
- الهام گرفته از غار حرا: طراحی مسجد سانجاکلار با الهام از غار حرا، که به عنوان مکانی مقدس و اولین وحی بر پیامبر اسلام (ص) شناخته می‌شود، صورت گرفته است. این الهام، به مسجد امکان حمل یک مفهوم معنادار از ایمان و ارتباط با خدا را می‌دهد.
- ظرفیت بزرگ عبادت: این مسجد در یک زمین به مساحت ۷۴۰۰ متر مربع ساخته شده و امکان اقامه نماز برای ۶۵۰ نفر را به صورت همزمان فراهم می‌کند. این ظرفیت بزرگ به افراد زیادی امکان می‌دهد تا با هم عبادت کنند و از فضای عبادت بهره‌مند شوند.
- منطقه عبادت غیر جنسیتی: مسجد سانجاکلار دارای نمازخانه مجزا برای مردان و زنان نیست، که این ویژگی به افراد اجازه می‌دهد بدون تبعیض جنسیتی با هم عبادت کنند و از فضای مسجد بهره‌مند شوند.
به طور کلی، مسجد سانجاکلار به عنوان یک نمونه برجسته از معماری مدرن و معاصر در عرصه مساجد، همچنان به عنوان یک نقطه توجه و تحسین برای مسلمانان و علاقه‌مندان به معماری شناخته می‌شود.
گذری به بیوگرافی معمار امره آرولات
امره آرولات، معمار ترک، در سال ۱۹۶۳ متولد شد و به عنوان بنیان‌گذار شرکت معماری EAA-Emre Arolat Architecture شناخته می‌شود. او تحصیلات خود را در دانشگاه معماری سینان به پایان برده و در طول دوره تحصیلی خود، در یک شرکت معماری در واشنگتن کار کرده است. تجربیات حرفه‌ای و آموخته‌هایش او را به یکی از معماران برجسته و معتبر در عرصه معماری جهان تبدیل کرده است.
آرولات به عنوان یک معمار معاصر، بیش از ۱۰۰ بنای مدرن در مناطق مختلفی از جهان ایجاد کرده است، از جمله در کشورهای ترکیه، آذربایجان، ایتالیا و غیره. او برخی از پروژه‌های برجسته‌ای را در دست داشته است که نشان‌دهنده استعداد و توانایی او در طراحی بناهای مدرن و منحصر به فرد است.
منجمنی از این پروژه‌ها عبارتند از موزه نقاشی و مجسمه استانبول، که یکی از مکان‌های فرهنگی برجسته استانبول است و با طراحی مدرن و منحصر به فرد خود، جلب توجه زیادی کرده است. همچنین، پروژه‌هایی همچون زورلو سنتر و ترمینال‌های چند فرودگاه از دیگر اعمال برجسته امره آرولات هستند. از جمله این ترمینال‌ها می‌توان به صابیحا گپکچن و فرودگاه دالامان اشاره کرد که با طراحی مدرن و سازگار با محیط، نقش مهمی در بهبود فضاهای عمومی این مناطق ایفا کرده‌اند.
به طور کلی، امره آرولات با طراحی‌های خلاقانه و نوآورانه‌اش، به عنوان یکی از معماران برجسته در صنعت معماری شناخته می‌شود و پروژه‌های بسیاری را با استفاده از تکنیک‌ها و رویکردهای مدرن به اجرا درآورده است.